KHÓA HỌC PĀLI MỘT CHỮ Tỳ kheo Giác Lộc

KHÓA HỌC PĀLI MỘT CHỮ

Một chữ: Satta

Satta (chúng sanh) theo định nghĩa của Đức Phật trong Tương ưng bộ kinh ‘ Ai ham muốn, dính mắc (satta), dính mắc mạnh (visatta) vào sắc, thọ, tưởng , hành, thức được gọi là satta'. Theo Phật ngôn thì còn ái nên gọi là chúng sanh. Diệt ái (taṇhākkhaya) là Niết bàn (nibbāna), chứng A la hán không còn tái sinh vào chỗ nào (sattāvāsa: chúng sanh cư - nơi trú, chỗ ở của chúng sanh) trong ba cõi nữa.

Chúng sanh bao gồm tất cả sinh loại do nghiệp tạo. Khi dịch satta là hữu tình để phân biệt với cây, cỏ, núi, đá thì đúng với chúng sanh có tâm thức, nhưng sai với chúng sanh vô tưởng. Chúng sanh vô tưởng chỉ có sắc uẩn, không có danh uẩn, cho nên không gọi là hữu tình. Trong 9 sattāvāsa (chỗ ở của chúng sanh) có chúng sanh vô tưởng.

Chúng sanh là cách nói theo chế định, là cách dùng theo tục đế. Phàm phu chấp vào 5 uẩn xem chúng sanh là tự ngã (atta). Theo Vi diệu pháp mỗi uẩn là pháp chân đế, không có chúng sanh (nissatta) trong đó, cho nên 5 uẩn là vô ngã (anatta). Mặc dù chúng sanh là chế định nhưng là đối tượng của đề mục tứ vô lượng tâm - từ, bi, hỷ, xả. Khi thực hành sẽ bỏ tâm ích kỷ, tư lợi hẹp hòi và đạt đến tâm vô lượng không còn phân chia, phân biệt tệ hại, tàn ác với chúng sanh như cái tâm hạn hẹp trước đây.

Nếu chúng sanh có nguyện vọng được thành tựu sự giác ngộ thì gọi là Bodhisatta (phiên âm là Bồ tát). Bodhi là sự giác ngộ, satta là chúng sanh, chúng sanh hướng về giác ngộ. Nếu vị Bồ tát đã được một vị Phật tổ trở lên thọ ký thành Phật thì vị Bồ tát đó được gọi là Mahābodhisatta (đại Bồ tát), còn gọi là Mahāsatta (đại chúng sanh, chúng sanh cao cả nhất trong số chúng sanh) .

---------o

9 Chúng sanh cư (sattāvāsā)

( 9 chỗ ở của chúng sanh)

Satta – chúng sanh, āvāsa - chỗ ở

1- Chỗ ở chúng sanh có thân khác, tâm khác

Như loài người, chư thiên, ngạ quỷ … Thân khác nhau như đẹp, xấu, đen, trắng, mập, ốm, cao, thấp. Tâm khác như tham, sân, si khác nhau. Tâm có từ, bi, hỷ, xả, trí tuệ khác nhau.

2- Chỗ ở chúng sanh có thân khác nhau, tâm giống nhau

Như cõi Phạm thiên sơ thiền. Nơi đây thân khác nhau như vị có thân đẹp hơn hoặc xấu hơn. Tâm giống nhau là tâm sơ thiền.

3- Chỗ ở chúng sanh có thân giống nhau, tâm khác nhau

Như cõi Phạm thiên nhị thiền. Nơi đây thân tướng giống nhau, tâm khác nhau. Tâm khác do sự chứng thiền có tuệ nhanh, hoặc tuệ chậm khác nhau tạo thành tâm quả nhị thiền khác nhau về trình độ thiền. .

4- Chỗ ở chúng sanh có thân, tâm giống nhau

Như cõi Phạm thiên tam thiền

5- Chỗ ở chúng sanh vô tưởng

6- Chỗ ở chúng sanh là không vô biên xứ

7- Chỗ ở chúng sanh là thức vô biên xứ

8- Chỗ ở chúng sanh là vô sở hữu xứ

9- Chỗ ở chúng sanh là phi tưởng phi phi tưởng xứ.