Chữ cần biết Tỳ kheo Giác Lộc

MỘT CHỮ CẦN BIẾT TRONG KINH ĐIỂN

Giới thiệu một chữ trong kinh điển, chỉ duy nhất một chữ thôi nhưng vô cùng thâm thúy, đó là chữ sikkhā (học). Ai thông suốt một chữ này sẽ là bậc thiện trí thức, bậc trí tuệ trong Phật Pháp.

Từ xưa sự học ở thế tục chỉ chú trọng vào hình thức mà thiếu phần thực nghiệm đều không thành tựu tốt đẹp. Nói về cái học của Việt nam trước đây, cụ Phan Chu Trinh viết ‘Bát cổ văn chương túy mộng trung’, nghĩa là say sưa trong giấc mộng văn chương bát cổ.

Đây là lối học trau chuốt thơ văn để thi cử ra làm quan. Đến khi tiếp xúc với lối học thực nghiệm của Tây phương mới bừng tỉnh là đã tụt lại phía sau quá xa. Lối học từ chương và lối học thực nghiệm cho thấy sự cách biệt về sự hùng cường của một quốc gia. Bây giờ bàn đến chữ học trong kinh điển Pāli. Danh từ sikkhā là sự học, động từ học là sikkhati. Chữ học ở đây không phải là học từ chương hoặc học thuộc lòng theo trí nhớ. Học nghĩa là tâm học, học sâu vào cái tâm. Có ba môn tâm học là giới học, định học, tuệ học. Dù giới thuộc phần thân, khẩu cũng là tâm học, vì nghiệp chính là tâm sở tư (cetanā) thuộc về danh pháp, thuộc về tâm lý. Khi nghiệp biểu hiện nơi thân gọi là thân nghiệp, nơi khẩu gọi là khẩu nghiệp. Paccavekkhanā, nhìn vào, soi vào thân nghiệp, khẩu nghiệp . Cái gì nhìn, cái gì soi? Chính cái tâm làm công việc đó. Do vậy những Pháp đã học liên quan đến giới là tâm học về thân nghiệp và khẩu nghiệp. Nếu học nhiều hiểu rộng về Pháp nhưng chỉ dùng kiến thức này để lừa gạt người khác, không có lòng chân thực thì không có giới, trong trường hợp này không có tâm thiện, không có tạo thiện nghiệp. Đây chỉ là học theo trí nhớ và tâm đó là yếu đuối, vô trí vì để cho ác pháp sai khiến, người này không có tâm học về giới, không có soi sâu vào cái tâm sai khiến hành vi nơi thân, nơi khẩu. Nếu tâm học là giới không làm được thì tâm học là định, tuệ thuộc phần ý nghiệp đòi hỏi sự tỉnh thức rất cao thì một cái tâm học là giới học quá èo uột làm sao biết nhìn vào, soi vào cái ý nghiệp khi nó biểu hiện trong từng tưởng niệm.

Chữ học sikkhā dành cho người tiến bộ trong việc học ba môn giới, định, tuệ và người đó là sekha, hữu học. Không phải là có học nhiều kinh điển mà chính là học cái tâm qua giới, định, tuệ. Được gọi là hữu học phải là từ bậc dự lưu đến bậc bất lai. Asekha là vô học, từ ngữ này không có nghĩa là người thất học mà là người đã thành tựu tam học, là bậc A la hán, đã thành tựu rốt ráo Thánh đạo.

Học trong Phật Pháp là tâm học với sự nỗ lực hướng về cứu cánh giải thoát. Lối học từ chương, nhét vào cho đầy nhưng không tiêu hóa nổi, không hiểu chút gì về nội tâm và còn dùng Pháp đó lừa dối người để mưu lợi, để nô lệ cho lòng tham thì cái học này dù đa văn bác học cũng ở bên ngoài Phật Pháp, cũng chuẩn bị hành trình đi vào đọa xứ. Riêng người có lòng chân thành thì theo Phật ngôn trong Tăng chi dạy rõ nếu có khả năng học nhiều Pháp thì nên học nhưng không bao giờ quên tu tập cái tâm. Nếu không có khả năng học nhiều Pháp thì học ít và học đến đâu cái thiện tâm đi đến đó.

Đối với người học nhiều và học ít như trên sẽ tiến bộ trong Phật Pháp. Sự tiến bộ này không thể kết quả cấp tốc, phải ‘Anupubbasikkhā’, học từng bước. Học giới, học định, học tuệ phải từng bước, nhưng là những bước đi vững chắc, học không phải là lý thuyết suông, cái học đó phải giúp cho tâm kiên cố hơn, hùng mạnh hơn để đi từ chế ngự đến đoạn trừ các phiền não.