Kết bạn Tỳ kheo Giác Lộc.

Ý NGHĨA KẾT BẠN

Bạn Pāli là mitta. Hai âm mitta-metta đọc gần giống nhau. Chú giải định nghĩa mettā là mittassa bhāvo mettaṁ (bản chất của bạn là tâm từ). Như vậy một người bạn phải có tình thương vô vị lợi như tâm từ mới là bạn.

Đức Phật dạy rằng : Bố thí kết được bạn (dadaṃ mittāni ganthati). Đây là câu nói của đấng Giác ngộ vừa chính xác trong giao tiếp xã hội vừa chính xác trong lãnh vực tinh thần.

5 quả thiết thực hiện tại của bố thí

1. Người bố thí, người thí chủ được quần chúng ái mộ và ưa thích.

2. Bậc thiện, bậc Chân nhân thân cận người bố thí, người thí chủ.

3. người thí chủ được đồn tốt đẹp truyền đi.

4. người bố thí, người thí chủ đi đến hội chúng nào, hoặc hội chúng Sát-đế-ly, hoặc hội chúng Bà-la-môn, hoặc hội chúng gia chủ, hoặc hội chúng Sa-môn. Vị ấy đi đến với tự tín, không có do dự hoang mang.

5. Người bố thí, người thí chủ, sau khi thân hoại mạng chung được sanh lên cõi lành, Thiên giới.

(Tăng chi bộ kinh, chương 5 pháp, 34).

Bố thí là Dāna, nghĩa là cho, tùy cách cho, tùy đối tượng. Trong kinh Pāli, khi nói về hạnh bố thí Đức Phật dùng Cāga, nghĩa là dứt bỏ. Bố thí với tâm vô tham, dứt bỏ lòng bỏn xẻn là cāga, khi vô tham mạnh sẽ là muttacāga (buông xả). Người bố thí như vậy sẽ kết được bạn về phương diện xã hội. Nhưng để được bậc thiện, bậc chân nhân thân cận, ái mộ thì phải kết bạn về mặt tinh thần.

Bạn về mặt tinh thần gọi là Kalyāṇamitta. Thường dịch là thiện hữu (bạn lành). Một kalyāṇamitta là pháp lữ (người bạn tinh thần). Kết bạn với thiện hữu theo Tăng chi bộ kinh là ai có tín mình đến kết bạn để học tín, ai có giới mình đến học giới, ai có thí mình đến học thí, ai có tuệ mình đến học tuệ.

Lợi ích kết bạn với thiện hữu sẽ là từ bỏ bất thiện và phát triển điều thiện (akusalaṃ pajahati, kusalaṃ bhāvetī’ti). Nhưng để kết được những thiện hữu có trí tuệ và học được những pháp của các ngài, không phải chỉ bố thí là ly tham tài vật là đủ, cần phải ly tham, tức là buông xả lòng kiêu ngạo, cố chấp. Nếu thiếu sự buông xả này thì không thể nào kết được thiện hữu đầy đủ trí tuệ và không thể học thêm những điều mới, những điều chưa biết. Kết bạn với thiện hữu trí tuệ là để học buông xả. Ái là nhân sinh khổ, ái tạo ra tham, ưu, những điều thích và không thích. Nếu mình chứng đạt một sự an tịnh nội tâm và dừng lại nơi đó thì ái sẽ phát sinh. Phải buông xả ái đó để vượt qua sự an tịnh đang có, thấy rằng lạc này còn thô, còn có lạc khác tinh tế hơn. Tu tập tâm từ rốt ráo chỉ đưa đến Phạm thiện giới là thô. Tu tập tâm từ rốt ráo mở ra thánh đạo là tinh tế. Do vậy kết được bạn là thiện hữu trí tuệ đem lại lợi ích là buông xả phiền não và những chứng nghiệm thấp để vươn lên chứng nghiệm cao hơn, cho đến khi buông xả hoàn toàn (parimuccati), nghĩa là buông bỏ gánh nặng thủ uẩn, thoát khỏi sầu, bi, khổ, ưu, não.

Một câu hỏi là đạo học thâm diệu như vậy làm sao vói đến? Trả lời là ngay trong hiện tại nên mở rộng tấm lòng, học hỏi không ngừng, sẵn sàng tiếp nhận chân lý. Không nên tự mãn với chút ít kiến thức và chứng nghiệm hạn hẹp của mình. Một tâm thái như vậy thì chân lý dù bao la cũng đến để thấy được, cũng trở thành hiện thực cho chính mình.