Thương mình Tỳ kheo Giác Lộc

PHẢI BIẾT THƯƠNG MÌNH

Trong Udāna (Phật Tự thuyết) U.48 - Phẩm Trưởng Lão Sona,
Vua Pasenadi nước Kosala nói với hoàng hậu Mallikà
- Này Mallikà có ai khác thân ái với hoàng hậu hơn là tự ngã của Hoàng hậu?
- Thưa Ðại vương, không có khác thân ái với thiếp hơn là tự ngã của thiếp. Nhưng thưa Ðại vương, có ai khác thân ái với Ðại vương hơn là tự ngã của Ðại vương?
- Này Mallikà, không có ai khác thân ái với ta hơn là tự ngã của ta.
Khi vua Pasenadi nước Kosala thuật lại câu chuyện giữa hai người, Đức Phật đã xác nhận bằng kệ ngôn:

Tâm ta đi cùng khắp,
Tất cả mọi phương trời,
Cũng không tìm thấy được,
Ai thân hơn tự ngã,
Tự ngã đối mọi người,
Quá thân ái như vậy,
Vậy ai yêu tự ngã,
Chớ hại tự ngã người.

Bài kinh này cũng được tìm thấy trong Tương ưng bộ kinh 1 (S.i,75)

Có người bám vào từ tự ngã (attā) và cho rằng Đức Phật đã xác nhận có cái ta và nó là thân ái nhất. Theo đúng ý nghĩa thì Đức Phật không đề cập gì đến cái ta mà những kẻ tà kiến dựng lên. Đây là cách diễn tả thông thường theo cách dùng từ phổ thông, attā ở đây có thể thay thế bằng ngôi thứ nhất tôi, chúng tôi và Đức Phật vẫn dùng đại từ này cho chính ngài. Tự ngã ở đây là nói về chính mình so với người khác. Đức Phật tùy theo căn cơ giảng Pháp, đối với người tuệ căn kém thì Ngài giảng về nhân quả để an trú đức hạnh nơi họ. Đối với người tuệ căn tốt, Ngài mới giảng về pháp vô ngã. Người tuệ căn chưa thuần thục dễ hiểu sai về pháp vô ngã và rơi vào hai cực đoan hữu, phi hữu. Ý nghĩa cần tìm hiểu kế tiếp là câu trả lời của hoàng hậu Mallikà. Thay vì trả lời theo thông thường ‘ Chỉ có đại vương là thân ái nhất đối với thiếp’. Hoàng hậu lại nói ‘Thưa Ðại vương, không có ai khác thân ái với Thiếp hơn là tự ngã của Thiếp’. Chính vua Pasenadi cũng trả lời tương tự và chính Đức Phật xác nhận họ nói đúng Pháp như trong kệ ngôn. Đây có phải là thuyết vị kỷ không? Nếu các con trả lời cha mẹ ‘ Không có ai khác thân ái với con hơn là tự ngã của con’. Trả lời như vậy có mất đi lòng hiếu thảo và thiếu cung kính cha mẹ không?
Ý nghĩa rõ ràng là kệ ngôn của Đức Phật diễn tả đúng pháp và trả lời thành thực phải trả lời như hoàng hậu và đức vua ở trên. Điều quan trọng là phải biết cách thương mình. Nếu không biết thương mình thì không bao giờ biết thương người dù là đối với cha mẹ. Tương ưng bộ kinh có câu chuyện ông Bà la môn giàu có được con cái hứa hết lòng săn sóc và sau khi ông chia hết gia tài cho các con của ông, cuối cùng chúng đẩy ông ra đường ăn xin.

Do vậy:
Tâm ta đi cùng khắp,
Tất cả mọi phương trời,
Cũng không tìm thấy được,
Ai thân hơn tự ngã.

Người thân yêu nhất là chính mình. Phải biết cách thương mình, sau đó mới biết thương người. Khi mình có tiền mới cho người, khi mình rỗng túi thì lấy gì để cho người. Muốn rải tâm từ đến mọi người thì trước hết mình phải có tâm từ. Kệ ngôn trên là chân lý đề cao lòng vị tha đúng pháp và không có bóng dáng của lòng vị kỷ trong đó.